Funkcjonalny modernizm

Dla modernizmu najistotniejsze było przeznaczenie i funkcja budowli

Modernizm, styl powszechnie uznawany za nowoczesny, jako ruch w architekturze światowej istniał blisko siedemdziesiąt lat. Nazywano go różnie – funkcjonalizm, racjonalizm, styl międzynarodowy – a jego niejednorodność spowodowała, że niezwykle różne też były jego odłamy.

[koniec abstraktu]

Początki modernizmu

Pod koniec XIX wieku, gdy zaczęły się pojawiać zupełnie nowe możliwości technologiczne i konstrukcyjne, narodziła się potrzeba stworzenia takiego kierunku w architekturze, który odzwierciedlałby ducha ówczesnych czasów, a szczególnie gwałtowny rozwój techniki. Ważne dla twórców były także poglądy społeczne i polityczne, które w tym czasie zyskiwały rzesze zwolenników w krajach europejskich, przede wszystkim idee demokratyzacji i egalitaryzacji ruchów socjalistycznych. Odchodzono od wcześniejszych wartości zarówno społecznych, jak i artystycznych.

Pracownia DomoForma, projekt Domo 01

Tworzący się w tych warunkach ruch – nazywany funkcjonalizmem lub modernizmem – był bardzo niejednolity i rozwijał się niezależnie w różnych krajach Europy oraz w Ameryce Północnej. Odrzucał całkowicie jakąkolwiek stylizację i nawiązania do architektury historycznej. Według modernistów forma i konstrukcja budowli powinna wywodzić się wyłącznie z możliwości finansowych inwestora i założeń funkcjonalnych.

Zaczęto wykorzystywać nowoczesne, znacznie tańsze od tradycyjnych technologie (m.in. stalowe konstrukcje, beton i żelbeton, prefabrykowane wielkie przeszklenia) jednocześnie rezygnując zupełnie z ozdobników, które nie miały znaczenia dla funkcji budynku. Oryginalność miała wynikać z odpowiadającego funkcji kształtu tworzonego przez geometryczne bryły (najczęściej kubistyczne), płaskich dachów, z odejścia od symetrii, a przede wszystkim z prostoty, która nie istniała w architekturze wcześniejszych epok.

Istotne również było wykorzystywanie surowych materiałów i nieprzesłanianie ich tynkami czy okładzinami elewacyjnymi. Powstawały budynki o widocznych elementach konstrukcyjnych i elewacjach wykonanych wyłącznie z betonu.

Za pierwszy obiekt modernistyczny uznaje się często fabrykę obuwia Fagus w Niemczech zaprojektowaną przez Waltera Gropiusa i wybudowaną w 1911 roku. Za wczesnomodernistyczną uważa się także Halę Stulecia we Wrocławiu wybudowaną w latach 1911-13 na podstawie projektu Maxa Berga.

Współczesne nawiązania do modernizmu

Koniec epoki modernizmu ogłoszono w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, gdy wyparł go – do dnia dzisiejszego najczęściej stosowany – postmodernizm. Do tego czasu styl modernistyczny widoczny był niemal wyłącznie w dużych budowlach użyteczności publicznej lub budynkach wielorodzinnych czy osiedlach mieszkaniowych. Jedynie nieliczne domy jednorodzinne były projektowane według założeń tego kierunku (najczęściej prywatne domy architektów).

Pracownia Z500, projekt Zx39

Dopiero od kilkunastu lat można zauważyć powrót do sposobu projektowania związanego z funkcjonalizmem. Dotyczy to głównie budownictwa mieszkaniowego – zarówno wielo-, jak i jednorodzinnego. Wynika to z jednej strony z chęci oderwania się od zbyt wielkiej eklektyczności postmodernizmu, z drugiej zaś z potrzeby budowania możliwie ekonomicznego, a co za tym idzie – funkcjonalnego.

Dzięki ciągłemu rozwojowi techniki wiele z konstrukcyjnych problemów wcześniejszych projektów zostało rozwiązanych, jednak obecny neomodernizm, jak bywa nazywany ten kierunek w architekturze, wykorzystuje głównie formalne elementy modernizmu odrzucając jego idee, szczególnie urbanistyczne. Również wykorzystywanie surowych materiałów jest obecnie bardzo rzadkie, obowiązuje wręcz tendencja przeciwna, ponieważ powraca się do elewacji pokrywanych materiałami naturalnymi – drewnem, kamieniem, ceramiką.

Cechy modernistyczne domu jednorodzinnego

Formalne cechy stylu modernistycznego możemy podzielić na dwa rodzaje: zewnętrzne i wewnętrzne. Choć łączą się one ze sobą bardzo ściśle (najczęściej funkcje pomieszczeń są wyraźnie zaznaczane na elewacji zarówno kształtem, jak i wykończeniem lub kolorem), taki podział sprawi, że opis będzie bardziej przejrzysty.

Bryła budynku powinna być lekka i asymetryczna, a przy tym jej kształt powinien być możliwie najbardziej ekonomiczny. Stąd wynika bardzo częste wykorzystywanie form kubistycznych i płaskich dachów, dzięki czemu domy tak zaprojektowane łatwo dostosować do standardów energooszczędności. Zastosowanie takich kształtów umożliwia jednocześnie stworzenie urozmaicających budynek podcieni, zadaszeń, balkonów i tarasów (również na płaskim dachu).

Ściany budynku zazwyczaj są proste i gładkie, o czystych kolorach (najczęściej stosowana jest biel, pastele lub barwy naturalnych okładzin).

LK & Projekt Pracownia Architektoniczna, projekt domu LK&802

Kolejną cechą jest wykorzystywanie różnej wielkości przeszkleń zależnie od potrzeb – od południa (ogrodu) są to duże okna i drzwi tarasowe, natomiast na pozostałych elewacjach przeszklenia są o wiele mniejsze, szczególnie od północy (ulicy). Również ich rozkład i kształt jest bardzo różny, a dowolność w tym zakresie ułatwiają zdobycze technologiczne.

Istotne dla współczesnych domów nawiązujących do modernizmu jest wykorzystanie wielu materiałów wykończeniowych łączonych w nietypowy i nowatorski sposób. Obok wspomnianych materiałów naturalnych wykorzystywane są także nowoczesne tynki, metale, szkło, tworzywa sztuczne. Inwencja w tej dziedzinie ograniczana jest właściwie tylko dostępnością produktów na rynku.

Wnętrze domu także odbiega od tradycyjnego sposobu projektowania. Przede wszystkim modernizm wprowadził tzw. wolny plan, czyli przestrzeń niepodzieloną na zamknięte pomieszczenia. Takie wnętrze jest organizowane przez słupy, schody, balustrady oraz elementy aranżacji i wyposażenia. We współczesnych domach jednorodzinnych jest to widoczne w strefie dziennej, stanowiącą bardzo często (również w budynkach o tradycyjnej architekturze) jednoprzestrzenne wnętrze, w którym podział na poszczególne pomieszczenia – salon, jadalnię i kuchnię – jest w znacznym stopniu umowny.

Podobnie jak bryła domu, również wnętrze opiera się na prostych formach geometrycznych, a podstawowym sposobem na „przełamanie” kształtów kubicznych jest otwarcie domu na otoczenie. Dokonuje się tego zazwyczaj poprzez duże przeszklenia od strony ogrodu, zadaszone tarasy i balkony czy zastosowanie ogrodów zimowych.

Domy nawiązujące do stylu modernistycznego mają zazwyczaj abstrakcyjne i minimalistyczne kształty, a przy tym demonstrują znaczne zaawansowanie techniczne, i to nie tylko samej konstrukcji czy wykończenia, lecz także wyposażenia. Często są to tzw. budynki inteligentne oraz energooszczędne.

Poradnik dla budujących - domowy.pl

Powyższy tekst jest fragmentem artykułu zatytułowanego "Funkcjonalny modernizm" pochodzącego z "Poradnika dla budujących - domowy.pl", m.in. dołączanego gratis do każdego zakupionego projektu domu. Jeśli jesteś zainteresowany poradnikiem, skontaktuj się z nami: biuro@domowy.pl lub pod numerem tel. 71 723 0 118.